Samen werken aan veiligheid: de rol van verzekeraars in arbeidsongevallenpreventie

Laureen Steinier is adviseur arbeidsongevallen bij Assuralia. In die hoedanigheid is zij verantwoordelijk voor het adviseren en begeleiden van verzekeringsondernemingen op het vlak van de wetgeving inzake arbeidsongevallen en aanverwante kwesties. Laureen beantwoordt vijf vragen over de preventie van arbeidsongevallen en hoe verzekeringsondernemingen bijdragen aan het verbeteren van de veiligheid op het werk.

In tien jaar tijd is het aantal arbeidsongevallen gedaald. Is dat een weerspiegeling van een verbeterd veiligheidsniveau op het werk?

Wanneer we de meest recente beschikbare cijfers (2023) vergelijken met die van tien jaar geleden, zien we inderdaad een duidelijke daling van het aantal aangiften van arbeidsongevallen. Ook het aantal ernstige arbeidsongevallen volgt deze neerwaartse trend. In 2023 bedroeg het absolute aantal ernstige en zeer ernstige ongevallen in de privésector 8.173, terwijl dat er in 2013 nog 10.036 waren. Zo’n daling kan door verschillende factoren worden verklaard.

De versterking van de verplichtingen voor werkgevers op het vlak van gezondheid en veiligheid op het werk, het gebruik van nieuwe technologieën en de automatisering van gevaarlijke taken, evenals de sensibilisering en opleiding van werknemers, hebben de afgelopen jaren bijgedragen aan het creëren van een veiligheidscultuur binnen bedrijven.

Daarnaast zien we ook een evolutie op de arbeidsmarkt, met een afname van risicovolle activiteiten en sectoren ten voordele van een toename van werkgelegenheid in de dienstensector. Bovendien is de daling van het aantal ongevallenaangiften sterk versneld door de opmars van telewerk sinds de Covid-19-crisis, een trend die zich sindsdien voortzet.

Daarentegen is het aantal ongevallen op weg van en naar het werk opnieuw gestegen sinds het einde van de Covid-19-pandemie. In 2023 werd een stijging van 5% van het totale aantal aanvaarde woon-werkongevallen geregistreerd ten opzichte van 2022. Over een periode van tien jaar is het aantal woon-werkongevallen met 21,6% toegenomen. Bedrijven hebben het echter vaak moeilijk om deze ongevallen op te nemen in hun preventiebeleid en denken soms, ten onrechte, dat zij hierin geen rol te spelen hebben.

Hoe wordt de ernst van een arbeidsongeval geëvalueerd en welke factoren spelen daarbij een rol?

De wetgeving inzake welzijn op het werk maakt een onderscheid tussen ernstige, zeer ernstige, lichte en andere arbeidsongevallen.

Een arbeidsongeval dat als ernstig wordt beschouwd, vereist een specifieke behandeling en bijzondere aandacht. Het moet onmiddellijk worden onderzocht door de bevoegde preventiedienst en binnen tien dagen na het ongeval moet er een omstandig verslag worden overgemaakt aan de arbeidsinspectie.

Het is de Codex over het welzijn op het werk die de criteria voor ernstige arbeidsongevallen vastlegt. De kwalificatie gebeurt op basis van de gevolgen van het ongeval. Het gaat om dodelijke arbeidsongevallen, evenals ongevallen die rechtstreeks verband houden met een afwijking vermeld in bijlage I.6-1 van de Codex (bijv. val van hoogte, verlies van controle, afwijking door elektrisch probleem…), of met één of meerdere materiële agentia vermeld in bijlage I.6-2 (bijv. chemische, explosieve of radioactieve stoffen; voertuigen; dieren…), op voorwaarde dat het ongeval heeft geleid tot een blijvend letsel of een tijdelijk letsel vermeld in bijlage I.6-3 (bijv. amputatie, brandwonden, acute vergiftiging…).

Lichte of geringe arbeidsongevallen hoeven daarentegen niet aan de werkgever gemeld te worden. De werkgever is echter wel verplicht een register bij te houden van de eerstehulpinterventies.

Wat zijn de meest voorkomende oorzaken van arbeidsongevallen in België, en hoe kunnen verzekeraars bedrijven helpen om het risico op ongevallen te verkleinen?

Wat de oorzaken van arbeidsongevallen betreft, zien we duidelijke verschillen tussen ongevallen in de publieke en de private sector.

In de privésector behoren de meest voorkomende oorzaken tot: uitglijden of struikelen met val, lichaamsbeweging zonder fysieke belasting, en verlies van controle over een machine. Dit is een relatief constante trend.

In de publieke sector blijven uitglijden en struikelen bovenaan staan, maar worden ze gevolgd door agressie en geweld. Deze oorzaak is sinds 2021 in opmars, terwijl ze in de privésector veel zeldzamer is (4,9%).

Wat betreft ongevallen op weg van en naar het werk, zijn de oorzaken vrij gelijkaardig: verlies van controle over een machine of voertuig, gevolgd door uitglijden en struikelen. Toch zien we al enkele jaren een sterke toename van ongevallen op het woon-werktraject waarbij “zachte” mobiliteitsmiddelen betrokken zijn (fietsen, steps, speed-pedelecs…). De verwondingen die uit deze ongevallen voortvloeien, zijn over het algemeen ernstiger.

Om werkgevers bewust te maken, hebben verzekeraars tal van hulpmiddelen ontwikkeld (informatiefiches, checklists, tests en quizzen…) die ter beschikking worden gesteld en gemakkelijk herbruikbaar en integreerbaar zijn in hun preventiebeleid. Daarnaast bieden ze ook opleidingen aan, hulp bij het opstellen van een preventieplan, enzovoort. Verzekeraars werken ook samen met federale en regionale agentschappen zoals VIAS, VSV of het AWSR om hun aanbod aan te vullen.

Een belangrijk struikelblok blijft echter het gebrek aan gezag van de werkgever, die werknemers niet kan verplichten om opleidingen te volgen over veiligheid op het woon-werktraject, aangezien dit tot de privésfeer behoort. Dit in tegenstelling tot veiligheid op de werkplek, waarvoor de werkgever wel verantwoordelijk is.

Kun je ons in enkele woorden uitleggen wie Fedris precies is en welke rol zij speelt in de preventie van arbeidsongevallen?

Fedris is het federale agentschap voor beroepsrisico’s en heeft de taken overgenomen van het voormalige FMP (Fonds voor de beroepsziekten) en het FAT (Fonds voor arbeidsongevallen). Wat arbeidsongevallen betreft, heeft Fedris meerdere opdrachten: de technische en medische controle van de schadevergoedingen die door verzekeraars worden toegekend, de behandeling van klachten van slachtoffers (wat niet onder de bevoegdheid van de Ombudsman van de Verzekeringen valt), de bekrachtiging van schadevergoedingsakkoorden, de vergoeding in geval van gebrek aan verzekering, en de schadeloosstelling van arbeidsongevallen bij zeevarenden.

Fedris speelt ook een rol in de preventie van arbeidsongevallen, dankzij de informatie in haar databank. Die gegevens maken het onder meer mogelijk om de preventieacties van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg en andere preventieorganisaties te ondersteunen. Daarnaast identificeert Fedris bedrijven die als “verhoogd risico” worden beschouwd wanneer hun risicograad de vastgestelde gemiddelden overschrijdt, wat aanleiding geeft tot een opvolging van het bedrijf.

Hoe draagt Assuralia bij aan het creëren van een preventiecultuur op de werkvloer?

In 2022 werkte Assuralia samen met het Consortium voor de erkenning van competenties om bewustwording te creëren rond de voordelen van het volgen van opleidingen en het behalen van competentiecertificaten voor bepaalde beroepen.

Daarnaast zijn we in 2024 gestart met een sectorale studie over ongevallen op weg naar het werk veroorzaakt door zachte mobiliteit. Deze studie zal dit jaar worden herhaald. We willen de publicatie van de resultaten aangrijpen om werkgevers en werknemers bewust te maken van de gevaren van nieuwe vormen van mobiliteit en hen aan te zetten tot verantwoordelijkheid. De hulp en tools van verzekeraars zijn beschikbaar, maar men moet er ook gebruik van willen maken en bereid zijn om mee te werken.

We werken ook samen met Fedris, met name binnen het Technisch Comité voor Preventie, waar wordt nagedacht over maatregelen ter voorkoming van arbeidsongevallen. Momenteel worden daar verschillende voorstellen besproken, in overleg met de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, onder andere om de preventie van ernstige ongevallen te verbeteren. Deze voorstellen richten zich onder meer op een betere benutting van gegevens uit omstandige verslagen, zodat preciezere analyses kunnen worden gemaakt van de oorzaken van ernstige arbeidsongevallen. Het gebrek aan gestructureerde gegevens bemoeilijkt immers de statistische verwerking ervan. Kunstmatige intelligentie zou daarentegen nieuwe perspectieven kunnen bieden om deze gegevens te structureren en te benutten, met als doel de preventie te verbeteren.